جایش خالی‌است
گفتم: «جایش خالی‌است.» واقعاً هم بود. دیگر هر وقت از سر کوچه می‌گذشتم، آن نگاه‌های خیره را که گویی می‌خواستند تا توی تنم نفوذ کنند را بر خودم حس نمی‌کردم.
دیگر لازم نبود ناخودآگاه وقتی از مغازهٔ گران‌فروش «حاجی‌ارزونی» مقابل خانه‌شان خرید می‌کردم، ناخودآگاه روسری‌ام را جلو بکشم. دروغ چرا؟ جایش خالی بود، امّا از رفتنش هم متأسّف نبودم.
توی چشم‌های نیّرخانم نگاه کردم و دست‌هایش را در دست گرفتم و فشردم. چشم‌هاش که روزگاری قهوه‌ای بودند، حالا قرمز و خون‌افتاده می‌نمودند؛ درست مثل چشم‌های افشین.
افشین. اصلاً نمی‌دانم چه حکمتی داشت که نیّر و موسیٰ بچه‌دار شوند و اسمش را هم بگذارند افشین. نه به نیّره می‌خورد، نه به موسیٰ، و نه حتّی به زهرا، دختر بزرگشان که حالا می‌گفتند در تهران برای خودش کسی شده و همین تابستان هم قرار بود عروسی کند. قرار بود؛ امّا حالا دیگر نمی‌دانستم برنامه‌شان به چه صورت است. احتمالاً با مرگ افشین حالا برنامه‌هاشان را می‌انداختند برای بعد از سال او.
نیّرخانم را در آغوش کشیدم و به خودم چسباندمش. بدنش سرد بود و استخوانی. درست مثل افشین. حتّی قدّ و هیکلش هم همان‌قدر بود. دستش را بر شانه‌ام گذاشت و لبخندی زد. لبخندش درست مثل افشین بود. برای یک لحظه، افشین را دیدم که با چشمان قهوه‌ای روشنش و لبخند گنگش به من خیره شده. همان‌طور که همیشه عادت داشت به نوشته‌های روی دیوار خیره شود و در بیست سالگی هم اسباب‌بازی‌هایش را روی زمین ولو کند و کف کوچه بازی کند.
شاید دست‌های نیّر خانم سرد نبود اگر افشین آن شب هم مثل هر شب دنبالم نیامده بود و سایه‌به‌سایه تا خانه تعقیبم نکرده بود.
امّا آن شب با همهٔ شب‌ها فرق داشت. هر شب اسکندر تهدیدم نمی‌کرد که آت و آشغال‌های زهواردررفته‌ام را کف خیابان بریزید و مرا وسط این شهر غریب آواره کند. هر شب مرتضیٰ بنا نمی‌آمد سراغم - با آن چشم‌های از حدقه بیرون زده و نفس بودارش - که بگوید اگر فکر می‌کنم از پس هزینه‌ها بر نمی‌آیم همیشه درِ خانهٔ او برویم باز است.
استخوان‌های ترد و شکنندهٔ نیّر خانم، درست مثل استخوان‌های افشین بودند. آن شب، زیر نور مهتاب به جای آن که بروم سمت خانه، کوچه‌ها را بی‌هدف می‌گشتم. مراقب بودم که افشین گمم نکند.
بالاخره زیر درخت چنار میرزاعلی که رسیدم، ایستادم. افشین هم ایستاد. مثل همیشه فکر می‌کرد کسی او را در شب نمی‌بیند. صدایش کردم. آمد جلو. اشاره کردم که نزدیک‌تر بیاید. چند قدمی‌ام که رسید ایستاد. مثل گوسفندی که ناگهان در دست چوپان همیشگی‌اش چاقوی تیزی می‌بیند، به من خیره ماند. امّا من نایستادم.
رفتم جلو و توی چشم‌هاش نگاه کردم. دستش را گرفتم و کشیدمش جلو. آمد. بی هیچ مقاومتی آمد. مثل گوسفندی که زندگی‌اش در گرو اعتماد به چوپان است. بغلش کردم. بغضش ترکید. باز توی چشم‌هاش خیره شدم و یاد نگاه‌های سنگین‌اش افتادم؛ یاد این‌که چه‌طور هر شب مرا تا خانه دنبال می‌کرد. یاد حرف‌های مرتضیٰ که وقتی گفتم برود پی کارش زیر لبی - طوری که مطمئن شود می‌شنوم - می‌گفت همان به درد افشین پهن‌مغز می‌خورم.
دستانم را گذاشتم روی گردنش و فشار دادم. فقط نگاهم کرد. حتّی سعی نکرد دستانم را از هم باز کند. نفسش تمام شد. روی زانو افتاد. امّا من هنوز کارم تمام نشده بود. بیش‌تر فشار دادم. آن‌قدر فشار دادم که صدای شکستن استخوان‌هایش را شنیدم. وقتی می‌دویدم، اشک‌هایم به دنبالم چون دانه‌های باران در باد پرواز می‌کردند و به زمین می‌ریختند. نمی‌دانستم که چه زمانی شروع به گریستن کرده‌ام.
نیّر خانم نگاهی دیگر به من کرد و شانه‌ام را فشاری داد. لبخندی پر از غم زد و گفت: «خیلی ممنونم که آمدی.»
و من فقط توانستم لبخندی بی‌رمق تحویلش دهم، و باز بگویم: «جایش خیلی خالی است.»
در آیات ... ؟ (۲)
ویرایش شد و نقص تایپ و ترجمهٔ آیهٔ ۳۱ نور برطرف شد.
آیات ۲۷ تا ۳۱ سورهٔ نور:
«یا ایها الذین آمنوا، لاتدخلوا بیوتا غیر بیوتکم حتی تستانسوا و تسلموا علی اهلها ذلکم خیر لکم لعلکم تذکرون (۲۷) فان لم تجدوا فیها احداً فلا تدخلوها حتی یؤذن لکم و ان قیل لکم ارجعوا فارجموا هو ازکی لکم و الله بما تعملون علیم (۲۸) لیس علیکم جناحٌ ان تدخلوا بیوتاً غیر مسکونة فیها متاع لکم و الله یعلم ما تبدون و ما تکتمون (۲۹) قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکی لهم ان الله خبیر بما یصنعون (۳۰) و قل للمؤمنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن و لابیدین زینتهن الا ما ظهر منها ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن ولا یبدین زینتهن الا لبعولتهن او آبائهن او آباء بعولتهن او ابنائهن او ابناء بعولتهن او اخوانهن او بنی اخوانهن او نسائهن او ما مالکت ایمانهن او التابعین غیر اولی الاربة من الرجال او الطفل الذین لم یظهروا علی عورات النساء، و لا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن و توبوا الی الله جمیعا ایّها المؤنون لعلکم تفلحون (۳۱)»
ترجمهٔ آیات:
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، به خانه‌هایی جز خانه‌های خودتان که با آن‌ها آشنایی و با اهالی‌اش مسالمه‌ای ندارید وارد نشوید، که این برای شما به‌تر است؛ اگر به آن آگاه باشید. (۲۷) پس اگر در آن کسی نیافتید در آن وارد نشوید، مگر آن‌که به شما اجازه‌ای داده شده باشد. و اگر به شما گفته شد تا بازگردید، پس اطاعت کنید که این برای شما پاکیزه‌تر است و خدا از آن‌چه می‌کنید آگاه است. (۲۸) اگر در خانهٔ خالی از سکنه‌ای منفعتی دارید، وارد شدن در آن بر شما جایز است و خدا به آن‌چه که آشکار و نهان می‌دارید آگاه است. (۲۹) به مردان مؤمن بگو تا نگاه‌هاشان را تخفیف دهند و دامان خویش حفظ کنند که برایشان پاکیزه‌تر است و خدا به هر چه شما را پیش می‌آید آگاه است. (۳۰) و به زنان مؤمن بگو تا دیده‌هاشان را تخفیف دهند و دامان‌هاشان را حفظ کنند و زینت‌هاشان را آشکار نکنند مگر آن‌چه خود پیداست، و جامه‌های خویش بر گریبان نهند و زینت‌هاشان آشکار نکنند الا برای هم‌سرانشان، پدرانشان، پدران هم‌سرانشان، پسرانشان، پسران هم‌سرانشان، برادرانشان، زنانشان، کسانی‌که در تملّک ایشان‌اند، یا مردان و کودکانی که به عورات زنان آگاه و محتاج نیستند، و [بگو] پاها به زمین نکوبند تا آن‌چه از زینت ایشان پنهان است آشکار نگردد و همه به سوی خدا توبه کنند که ای مؤمنان، شما را امید رستگاری‌است. (۳۱)
(ترجمه از آیت‌الله میلاد!!!)
اهمیت این آیه‌ها از این جهت است که از اصلی‌ترین آیات مورد استناد در مسئلهٔ حجاب هستند.
از آیات ۲۷ تا ۲۹ این نکته روشن است که وارد شدن به خانه‌های مردم بی‌اجازه کاری است که از آن نهی شده و علّت تأکید قرآن به این شروط و ذکر همهٔ شروطی که عدم ورود در آن‌ها تصریح شده شرایط خاصّ زندگی اعراب است در آن دوران، که بر اساس آن اعراب بی‌اجازه و سرزده به خانه‌های یک‌دیگر وارد می‌شده‌اند و حتّی اجازه گرفتن را موجب تضعیف جلوهٔ شخصیّت خود در جمع می‌دانسته‌اند.
با توجّه به این‌که دو دستور صریح قرآنی در مورد دو مسئلهٔ اجتماعی با این تقارب در کنار یک‌دیگر آمده است، و با توجّه به این‌که دستور اوّل تنها برای تذکّر به قشر خاصّی از افراد در زمان خاصّی بوده‌است، حتّی شاید بتوان گفت که منظور این آیات، تنها متوجّه مردمی خاص بوده که در آن زمان می‌زیسته‌اند - هر چند که من به شخصه در این مورد شک دارم. ذکر این نکته تنها به این جهت بود که خوانندگان بدانند که کلّ قضیه را می‌توان زیر سؤال برد، هر چند که بعدها شما را معاند و غیره می‌خوانند - و من هم نه به این دلیل، امّا با زیر سؤال بردن کلّ آن موافق نیستم.
با توجّه به این‌که علمایی که بر این آیات بحث می‌کنند، سعی دارند تا با بحثی در ریشهٔ لغات و کاربرد آن‌ها در زبان عربی صحت حرف خود را به کرسی بنشانند، لازم است من هم قدری وارد بحث زبان‌شناختی شوم که ممکن است کمی خسته‌کننده شود.
در ابتدا، به هر دو دستهٔ مسلمانان و مؤمنان، مرد و زن، دستور می‌دهد تا «غضّ بصر» کنند. لازم به توضیح است که بصر (دیده) با عین (چشم) فرق دارد. همان‌طور که به چشم، به آن جهت که برای دیدن به کار می‌رود قدما «دیده» می‌گفته‌اند به جهت این‌که یکی از اعضای بدن است به آن «چشم» اتلاق می‌کرده‌اند، این‌جا هم منظور چشم به معنای عضوی است که کار دیدن را انجام می‌دهد.
اصولا لغت غضّ به معنای کاهش است. مثلا در قرآن داریم غضّ صوت، یعنی کاهش صدا، پایین آوردن و ملایم کردن صدا، مثل آن‌جا که در ابتدای سورهٔ حجرات به مردم دستور می‌دهد در موقع حرف زدن با پیامبر «غضّ صوت» داشته باشند.
[بقیّه به دلیل عدم به طول انجامیدن بارگذاری وبلاگ در ادامهٔ مطلب!!!]
ادامه مطلب ...در آیات ... ؟ (۱)
«وَقَرْنَ فی بُیوتِکُنَّ ...» [۳۳ احزاب]
و در خانه‌هاتان باقی بمانید ...
این آیه، خطاب به زنان پیامبر آمده (امّهات المؤمنین)، و از آیاتی‌است که با استفاده از آن لزوم حجاب ظاهری زن را استنباط می‌کنند. در این‌جا دو حالت ممکن است:
۱. معنای این آیه، یعنی حجاب ظاهری برای همهٔ زنان قابل استنباط است. اگر این‌طور باشد، این که در خانه‌هاتان بمانید هم برای همهٔ آن‌هاست. این صراحتاً با تمام ادّعاهای علما مبنی بر لزوم حضور زن در اجتماع و هم‌چنین با سیرهٔ نبوی که خاطر نشان می‌کند پیامبر مؤکّداً هم‌سرانش را در غزوات به همراه می‌برده و از ایشان مشورت می‌خواسته، تناقض دارد.
۲. معنای آن مخاطب خاصّی داشته، و شأن نزول مشخّص‌اش ایجاب به چنین تذکّری می‌کرده. در این صورت، معنای آن برای دیگر زنان مستلزم فعلی نیست.
شهید مطهّری در کتاب مسألهٔ حجاب (که تنها کتابی است که به جمع آوری آیات موافق، استدلالات و دلایل موافق و مخالف، و نظرات سایر نویسندگان در این زمینه می‌پردازد و تمامی آثار دیگر از روی کتاب ایشان نوشته شده است) چنین می‌گوید: (مسألهٔ حجاب، چاپ شرکت سهامی انتشار، ۱۳۵۳، شمارهٔ ثبت ملّی ۴۶۱ به تاریخ ۵۳/۴/۲۶، صفحهٔ ۶۵)
«... یعنی در خانه‌های خود بمانید، اسلام می‌خواسته «امّهات‌المؤمنین» که خواه ناخواه احترام زیادی در میان مسلمانان داشتند، از احترام خود سوء استفاده نکنند.»
شما خوانندهٔ محترم را نمی‌دانم، امّا به نظر من کمی غیر معقول می‌آید این دلیل. یا حدّاقل آبکی.
[ادامه دارد ...]
این و اون
این به همهٔ بر و بچّه‌ها می‌گه از این به بعد منو ول کنین و هوای اونو داشته باشین و خودش هم همه چیزشو می‌ده به اون.
اون معاون ۱۰ سالهٔ اینو می‌ذاره دست راست خودشو حتّی وقتی گندش در می‌آد با تمام وجود هم ازش دفاع می‌کنه.
این در لفافه و آشکارا و نهان و در خلوت و در جمع از خوبی‌های ابقای اون می‌گه و اون همه‌جا از خدمات سابق این.
چه دنیایی شده!
All the things I am addicted to ...
+ عادت دارم همیشه اینترنت برام فراهم باشه. اگه نباشه انگار یه چیزی کمه. حتّی اگه کاری نداشته باشم باهاش.
+ عادت دارم وبلاگ دوستام رو در بدو ورود به منزل چک کنم. حتّی اگه بدونم از دفعهٔ قبلی که چک کردم تا الان وقت نداشتن که مطلب جدیدی پست کنن.
+ عادت دارم بعد از پست کردن هر مطلب یک بار بخونمش. (جدیدنا دارم سعی می‌کنم ترکش کنم.)
+ عادت دارم وقتی بی‌کار می‌شم مرتّب برای خودم برنامه و صفحهٔ وب درست می‌کنم. مخصوصاً اگه پروژهٔ خاصّی دستم نباشه.
+ عادت دارم هر چند دقیقه یک بار ساعت رو از روی موبایل و ساعت مچی نگاه کنم و با هم مقایسه کنم.
+ عادت دارم هر وقت از راه می‌رسم اگه تلویزیون روشنه خاموشش کنم.
+ عادت دارم نظرات مطالبی که براشون نظر می‌دم رو قبل و بعد از نظر خودم بخونم.
+ عادت دارم وقتی یه وبلاگی می‌بینم قبل از نظر دادن توش حجم خوبی از مطالبشو بخونم.
+ عادت دارم گوشی موبایلم رو بذارم روی سایلنت توی خونه (در نتیجه معمولاً اس.ام.اس دیر جواب می‌دم و دوستان رو کلافه می‌کنم.)
+ عادت دارم وقتی دارم به چیز فکر می‌کنم یک کاغذ سفید رو خط‌خطی کنم یا روش خط بنویسم یا خط‌های کج و معوج بی‌معنا روش بکشم.
+ عادت دارم ماهی یک‌بار به مدرسهٔ سابقم سر بزنم و توی حیاطش راه برم.
+ عادت دارم هر شب قبل از خواب ده دقیقه آهنگ شجریان گوش بدم.
+ عادت دارم قبل از این‌که صورتم رو بشورم با حوله خشکش کنم (!).
+ عادت دارم فکر کنم که به چیز خاصّی عادت ندارم.
+ عادت دارم تکّه‌کلام‌های دوستام رو مرتّباً توی خونه تکرار کنم.
+ عادت دارم چند وقت یک‌بار مطالب وبلاگم رو پاک کنم.
+ عادت دارم وبلاگ دوست‌جونم رو هر چند دقیقه یک‌بار رفرش کنم.
+ عادت دارم صبح‌ها موقع بیرون رفتن از اتاقم خواهرم رو بیدار کنم (قبل از این‌که بره، الان بهش صبحا زنگ می‌زنم که معمولاً ریجکت می‌کنه تا بیدار نشه. اینم از مزایای مزدوج شدن!)
+ عادت دارم کلمات خارجی رو در باب‌های مزید عربی صرف کنم (مثل مُبایله = حرف زدن با موبایل با یک نفر دیگه؛ تَبایُل = حرف زدن با موبایل با خودت، وقتی که می‌خوای وانمود کنی با کسی داری حرف می‌زنی، امّا در حقیقت کسی نیست اون طرف خطّ.)
+ عادت دارم آرشیو یاهو مسنجرم رو تبدیل به فایل متنی کنم و به صورت فولدر بندی شده نگهش دارم.
+ عادت دارم برای هر کار کوچیکم یه برنامه می‌نویسم. حتّی اگه انجام دادن دستی‌ش زمان کم‌تری ببره.
+ عادت دارم ...
انقدر زیاده که نمی‌شه همه‌ش رو نوشت!