۵ - پدیده‌ای به نام جومونگ!

شب که می‌شه، می‌بینی یهو خونه سوت و کور شد. این طرف و اون طرف رو نگاه می‌کنی و می‌بینی که بله! همهٔ اعضای خونواده جمع شدن پای تلویزیون که چی ببینن! جومونگ!

با خودم خیلی فکر کردم که بفهمم چرا این سریال انقدر محبوب شده. حتّی حاضر شدم یه چند قسمتی‌ش رو هم نگاه کنم. چند مورد به نظرم رسید:

۱. سریال جومونگ هیچ دغدغهٔ طولانی مدّتی برای مخاطبینش ایجاد نمی‌کنه. یعنی به محض این‌که قسمت تموم شد، و شما رفتید سراغ کار خودتون، کاملاً می‌تونید همه چیز رو فراموش کنید و تا قسمت بعدی بهش حتّی فکر هم نکنید. این رو مقایسه کنید با سریال‌های ایرانی مثل خانه‌ای در تاریکی که هر قسمت که تموم می‌شد آدم دلش می‌خواست  کلّه‌ش رو بکوبه به دیوار و بفهمه قسمت بعدی قراره چی بشه. یا با یه سریال خارجی مثل «گم‌شدگان» که تعلیق آخر قسمت‌ها بیننده‌ها رو یک هفتهٔ کامل مشغول می‌کنه.

۲. دنبال کردن وقایع این سریال هیچ احتیاجی به تفکّر نداره. شخصیّت‌های فیلم انقدر احمق هستن که پیچیده‌ترین استراتژی‌هاشون توسّط بچه‌های دبیرستانی قابل حدس زدنه. وقتی که سریال رو نگاه می‌کنید، به شما اجازه داده نمی‌شه که کوچک‌ترین استفاده‌ای از ذهنتون بکنید و همه‌چیز براتون شرح و بسط داده می‌شه. به عبارت دیگه، این سریال یه نمونهٔ کامل از یه ابزار رسانه‌ای کردنه.

۳. مردم ایران، به طور کلّی از نظر فرهنگی اقناع نشده‌ن. تا همین چند سال پیش، فرهنگ خودشون توسّط نظام حاکم به عنوان یه چیز منفی قلم‌داد شده و اسطوره‌های تاریخی‌شون مثل کوروش به صرف شاه بودن کنار زده شدن. جدیداً هم هی بهشون می‌گن به اصل و فرهنگ خودتون برگردید. از طرف دیگه، اجازهٔ دست‌رسی به فرهنگ‌های مختلف و متنوّع دنیا بهشون داده نمی‌شه. به همین دلیل وقتی یه سریالی مثل جومونگ شروع می‌کنه به بیان یه فرهنگ غنی ولی تازه در قالب یه سری کلمات ساده و سهل‌الفهم، مردم ما جذبش می‌شن. اصلاً چرا راه دور بریم، وقتی یه سریالی مثل «شب‌های برره» با یه فرهنگ ساختگی و تخیّلی، فرهنگ معیار ما رو تحت‌الشّعاع قرار می‌ده، فکر می‌کنم دیگه احتیاج زیادی به تحلیل فرهنگی نباشه!

امّا این‌که من به این سریال گیر دادم، علّت خاصّی داره. الآن اگه شما با خیلی از افراد عادّی جامعهٔ ما صحبت بکنید، براتون به طور کامل نقل خواهند کرد که چه‌طور و به چه شکلی سلسله‌های مختلف چین و کره به هم مرتبط هستند و براتون تعریف می‌کنن که پسر کدوم یکی از شخصیّت‌های ملّی‌شون پسر کدوم یکی از شخصیّت‌های دیگه‌شون رو چه شکلی به قتل رسونده.

حالا شما از همون آدما، بپرسید که جریان و ماجرایی که بین کریم‌خان زند و آغامحمّدخان قاجار گذشته رو برای شما تعریف کنه. یا اصلاً بگه که اوّل اشکانیان بوده یا افشاریّه؟یا نه، نیم ساعت براتون در مورد تاریخ معاصر ایران حرف بزنه. فکر کنم معلومه منظورم، نه؟

برای من این سؤال پیش اومده که چرا مسؤولین ما در صدا و سیما به خودشون اجازه می‌دن به این شکل تاریخ و فرهنگ یه ملّت دیگه که شاید از ما چند هزار سال کم‌تر عمر کرده باشه رو به ملّت ما تزریق کنن؟ آیا انقدر مشکله درست کردن یه سریال پر محتوا (یا حتّی کم‌محتوا) در مورد خودمون که جذب مخاطب بکنه؟

البتّه من از نهادی که به یه سریال مهملی مثل «چهل سرباز» بودجه و اجازهٔ ساخت و تولید و پخش داده، و به این شکل شاه‌نامهٔ فردوسی و فرهنگ ما رو به مسخره گرفته، انتظار دیگه‌ای هم ندارم. ولی دلم می‌خواست این موضوع رو با خودم و شما یک بار مطرح کرده باشم.

(نوشته شده در ۲۱ فروردین ۱۳۸۸)