رپرتوآر سنّتی: ای موسی جان!

پیش‌درآمد

با من صنما دل یک‌دله کن / گر سر ننهم آن‌گه گله کن

مجنون شده‌ام از بهر خدا / زان زلف خوشت یک سلسله کن

ای موسی جان! چوپان شده‌ای / بر طور درآ ترک گله کن

درآمد

«ربّ اشْرَح لی صَدری و یَسّرْ لی عَمری وَ احْلُل عُقدَتاً مِن لِسانی یَفقَهُ قَوْلی ...»

بیان

در لغت، لفظ «سعه» به معنای گشادگی و قدرت و طاقت و از این قبیل چیزاست. لفظ «صَدر» معمولا به معنای سینه، و نه از نظر آناتومیک، به کار می‌ره. امّا «شَرح صَدر» که به معنای گشادگی سینه به کار می‌ره اصولا یعنی چی؟ منظور از شرح صدر، معمولا توان بیش‌تر در درک، پذیرش و حلّ مصائب و مشکلاته.

یکی از کارهایی که هم‌واره شرح صدر باید ضمیمه‌اش باشه، مدیریّته^[1]. اگه یه مدیر سعهٔ صدر نداشته باشه، کلهم همهٔ چیزایی که تحت مدیریتش هستن بر باد فنا می‌رن! برای نمونه رجوع کنین به ...

تصنیف

وقتی خدا به پیامبرش می‌گه توفیقاتش از چی ناشی می‌شه یادآوری می‌کنه که: «أَ لَمْ نَشْرَحْ لَکَ صَدْرَکَ وَ وَضَعْنا عَنْکَ وِزْرَکَ الَّذی أَنْقَضَ ظَهْرَکَ وَ رَفَعْنا لَکَ ذِکْرَکَ؛ [ای پیامبر،] آیا سینه ات را گشاده نکردیم. و بار سنگین کمر شکنی که پشت تو را می‏شکست، از تو برداشتیم و نام نیکویت را در جهان بلند کردیم» ^{(انشراح 1 تا 4)}

اگر خدا بخواد کسی ترقی کنه و به راه راست هدایت بشه، اولین ابزاری که بهش می‌ده همین شرح صدره. از اون‌ور، اگه بخواد کسی رو دچار اِمهال کنه ازش شرح صدر رو می‌گیره.

این حرف رو از خودم نمی‌گم خدای نکرده!

فَمَنْ یُرِدِ اللّهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِْلإِسْلامِ وَ مَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقًا حَرَجًا. ^{(انعام 125)}

اجازه بدید یه تیکه رو نقل قول کنم از کسی که به‌تر این موضوع رو درک کرده:

هنگامی که این آیه نازل شد، از پیامبر اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله پرسیدند: «شرح صدر» چیست؟ پیامبر در پاسخ آنها فرمود: «(شرح صدر)، نوری است که خداوند در قلب هر کس که بخواهد، می‏افکند. سپس در پرتو آن درخشش معنوی، سینه جانش گشاده می‏شود.» پرسیدند: آیا نشانه‏ای برای شناخت «شرح صدر» و آن نور معنوی هست؟ پیامبر فرمود: آری، توجه به خانه جاوید آخرت و فاصله گرفتن از فریبندگی‏های دنیا و آمادگی برای مرگ، پیش از آنکه مرگ فرا رسد، از نشانه‏های شرح صدر است»

چهارمضراب

از آثار سعهٔ صدر یا همون شرح صدر می‌شه به این موارد اشاره کرد:

1. بردباری

2. عدم شادمانی یا ناراحتی بیش از حد^[2]

3. داشتن تحمل مواجهه با مخالفت دیگران؛ چه در رأی و چه در عمل

نیک بخت آن‌کسی بُوَد که دلش / آن‌چه نیکی دراوست بـــِپْذیرد

دیگران را چو پند داده شود / او از آن‌پند بهره برگیرد!

4. درک جای‌گاه انسانی خود و پذیرش بزرگی جهان نسبت به خود

5. افزایش ظرفیّت تأمّل در جهان

این چند مورد آخر رو خودم اضافه کردم به مواردی که جاهای دیگه دیده بودم. چون به نظرم درست هستن. امّا این نظر منه، شاید از نظر شما درست نباشه!

فرود

به دست آوردن سعهٔ صدر امّا چه شکلی ممکنه؟ از اون‌جایی که سعهٔ صدر هم یکی از خصایل اخلاقیه و انسانیّه مطابق بقیّهٔ اونا با تقویت ایمان و اراده به دست می‌آد.

وَ الَّذینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلّهِ؛ آنهایی که به سوی خدا آمده‏اند، از محبت شدیدتری نسبت به حق برخوردارند.» ^{(بقره: 165)}

اما قبل از عشق به محبوب درک خصایای او لازمه که این با تفکر حاصل می شه. بعد از تفکر شناخت حاصل می‌شه و بعدش هم مهر و مَحبّت می‌آد که این محبّت همون انگیزهٔ حرکته.

بعد از این تفکّر احتیاج داریم به تجربه؛ که می‌گن: «هَلَکَ مَنْ لیس لَهُ حکیمٌ یُرشِدُه؛ آن کس که با حکیم راهنمایی همدم نیست، به هلاکت رسیده است»

با داشتن این دو تا ابزار می‌شه به تزکیهٔ نفس و ایمان رسید و سعهٔ صدر حقیقی که خدا به ما عطا می‌کنه رو به دست آورد.

---

پس‌نوشت:

1- خصوصا این رو عرض کردم برای عنایت یکی از دوستان.

2- این‌رو هم باز اشاره کردم برای یکی دیگه از دوستان!

خدا رو شکر دوست زیاد داریم گویا! به قول امام صادق ^(ع) (اگه اشتباه نکنم): چیزی که هزارتایش هم کم است، دوست است.